Akolhimentu no Tulun Vitima
Wainhira hau partisipa iha programa rona-malu nian, hau nia familia barak mak fo’o apoiu hau bainhira hau hakarak atu koalia sai ba publiku kona ba hau nia problema.Sira haksolok tebes ho hau nia hahalok atu koalia sai esperiensia terus n’ebe mak hau liu durante hau nia moris atu nune’e ulun bo’ot sira bele rona no bele tau matan ba’a ami…wainhira hau fo’o liu tiha hau nia lia fuan iha programa rona-malu publiku nian, hau nia familia ho ami nia vizinhu sira la hirus. Sira haksolok tanba hau representa vitima sira husi hau nia suku no bele hatete sai terus n’ebe mak uma kain ida-idak hetan.24
Programa
Ho lian Ingles, Komisaun ne’e bolu ho naran “ Commission for Reception, Truth and Reconciliation,” buat ne’e, tuir Komisaun nia hare’e, lia fuan “Reception/Resepsaun” ne’e la to’o atu refleta didiak lia fuan “Akolhimentu” nia sintidu lolo’os. Tanba ne’e mak Komisaun ne’e perfere uza lia fuan “Akolhimentu” duke lia fuan “Reception” iha seksaun ne’e.
Komisariu Nasional sira la-tenta atu hakuran sintidu akolhimentu ne’e ba konseitu seluk ida. Buat ne’e parte ida husi espiritu Komisaun ne’e nia hakbesik ba sira nia servisu no espiritu ne’e hein katak bele haburas iha komunidadi nia let. Akolhimentu involve ema atu fo’o liman ba malu no hakoak malu hanesan ema Timor-Oan, buat ne’e fila mai fali ita nia a’an rasik, katak hela hamutuk iha kakuluk ida, liu tiha tinan barak ho violensia no divizaun.
Komisaun ne’e nia Akolhimentu no Tulun Vitima halo servisu ba buat sentral rua,maibe la hanesan buat ne’e kona ba funsaun Komisaun nian. Komisaun nia funsaun rua maka refere ba aspetu hot-hotu iha mandatu Komisaun nian iha Akolhimentu no Tulun Vitima sira husi violasaun direitus humanus nian n’ebe mak sai hanesan prinsipiu importante husi programa Komisaun nian.
Akolhimentu hanesan espiritu ida ba aspetu hot-hotu iha Komisaun ne’e nia servisu.
Buat ne’e sai hanesan sentru importante ida husi Komisaun ne’e nia servisu hodi rekonhese importansia ba ema Timor-Oan atu simu malu fali bainhira liu tiha tinan barak ho violensia no divizaun. Preokupasaun imediatu liu mak buat ne’e hanesan resposta ida ba situasaun ema Timor nian n’ebe mak hakat liu ba mota sorin iha tinan 1999, sira n’ebe mak fila ona mai Timor-Leste no mos sira n’ebe mak oras ne’e sei hela iha kampu refugiadu iha Timor-Osidental. Programa espesifiku rua mak dezenvolve ona hodi responde ba sira nia nesesidades hirak ne’e:
-
Programa monitor no fo’o informasaun ba ema sira n’ebe foin fila husi mota sorin
-
Programa habelar servisu hodi implementa hamutuk ho NGO sira iha Timor Osidental n’eba ba ema Timor Oan sira mak oras ne’e hela iha fronteira sorin.
Programa habelar servisu hodi implementa hamutuk ho NGO sira iha Timor Osidental n’eba ba ema Timor Oan sira mak oras ne’e hela iha fronteira sorin. Programa Tulun Vitima nian, oin seluk, nia hanesan objetivu ida husi Komisaun nian n’ebe mak hatete iha Regulamentu 2001/10. Iha Seksaun 3 husi Regulamentu hatete katak Komisaun ne’e atu “tulun restaura/hadian dignidade vitimas husi violasaun direitus humanus nian.”
Divizaun Akolhimentu no Tulun Vitima mos kaer programas espesifiku balu. Programa sira ne’e inklui:
-
Programas Rona-Malu Publiku nian iha nivel nasional no sub-distritu
-
Halo seminariu Kura nian iha Komisaun nia kuartel nasional
-
Programa halo esforsu reparasaun urjente ba vitima sira ho sira nia nesesidade urjente
-
Halo seminarius partisipativa n’ebe bolu naran seminariu Perfil Komunidadi nian atu diskuti no rekorda impaktu konflitu nian ba komunidade.
Atu hatene liu tan konaba akholimento hare iha Chega! Sumari Exekutivo Pagina:32-47
|
|
|
